ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΆΝΟΙΞΕ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ» ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΗΣΤΕΥΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

Τι είναι το Τριώδιο

Ο όρος ‘Τριώδιο’ έχει διπλή έννοια. Αφενός, Τριώδιο ονομάζεται το λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας με ύμνους τριών ωδών που ψάλλονται την περίοδο πριν από την Ανάσταση. Αφετέρου, Τριώδιο καλείται και το κινητό διάστημα του εκκλησιαστικού έτους που προετοιμάζει τους πιστούς για τον εορτασμό του Πάσχα.

Το Τριώδιο για το 2024 ανοίγει στις 25 Φεβρουαρίου και κλείνει στις 4 Μαΐου, οπότε και συμπληρώνονται οι 10 εβδομάδες.

Το Τριώδιο για το 2025 ανοίγει στις 9 Φεβρουαρίου και κλείνει στις 19 Απριλίου.

Γιατί ονομάζεται Τριώδιο

Το Τριώδιο ονομάζεται έτσι, χάρη στη μορφή του υμνολογικού υλικού που εμπεριέχεται στο λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας.

Συγκεκριμένα, οι ύμνοι που λέγονται Τριώδια, δεν έχουν τη συνήθη μορφή όπως σε άλλα λειτουργικά βιβλία, καθώς διαθέτουν τρεις ωδές (ή αλλιώς Κανόνες), αντί για εννέα.

Τι σημαίνει ‘Άνοιξε το Τριώδιο’ 

Με την έναρξη της περιόδου του Τριωδίου, κατά τον Εσπερινό του Σαββάτου που τελείται πριν από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, ο ιεροψάλτης παραλαμβάνει το βιβλίο του Τριωδίου που είναι τοποθετημένο στην Εικόνα του Ιησού Χριστού. Έπειτα, το ασπάζεται και το τοποθετεί στο αναλόγιο του ναού.

Με αυτόν τον τρόπο, η φράση ‘Άνοιξε το Τριώδιο’ αφορά τόσο το «άνοιγμα» του βιβλίου στην Εκκλησία με την κυριολεκτική έννοια, όσο και την έναρξη της εκκλησιαστικής περιόδου που ονομάζουμε Τριώδιο.

Η έναρξη του Τριωδίου σηματοδοτεί την αρχή μιας κατανυκτικής περιόδου που χαρακτηρίζεται από έντονη περισυλλογή και προετοιμασία των πιστών για την σαρανταήμερη νηστεία που θα ακολουθήσει.

Πότε είναι η περίοδος του Τριωδίου

Ποιες είναι οι Κυριακές του Τριωδίου και ποια η σημασία τους

Το διάστημα του Τριωδίου αποτελείται από 10 εβδομάδες και είναι χωρισμένο σε τρεις μικρότερες περιόδους.

Η πρώτη περίοδος ξεκινάει την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου, διάστημα που διαρκεί συνολικά τρεις εβδομάδες.

Αυτές οι πρώτες τρεις εβδομάδες του Τριωδίου ονομάζονται «Προφωνήσιμοι» διότι προαναγγέλλουν τους αγώνες ενάντια στα πάθη μας κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής.

Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου

Η πρώτη εβδομάδα ξεκινάει την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, με την αντίστοιχη παραβολή, η οποία διδάσκει τους πιστούς να είναι ταπεινοί, όπως ο Τελώνης και όχι υπερήφανοι, όπως ο Φαρισαίος.

Κυριακή του Ασώτου

Η δεύτερη εβδομάδα αρχίζει την Κυριακή του Ασώτου, στην οποία διδάσκεται μέσω της παραβολής η μεγαλειώδης σημασία της μετάνοιας και της συγχώρεσης.

Κυριακή της Απόκρεω

Η τρίτη εβδομάδα σηματοδοτείται με την Κυριακή της Απόκρεω και αναφέρεται στη Δευτέρα Παρουσία.

Αξίζει να σημειωθεί, πως το Σάββατο πριν την τρίτη Κυριακή του Τριωδίου ονομάζεται Ψυχοσάββατο ή Σάββατο των Ψυχών και είναι αφιερωμένο στους κεκοιμημένους.

Διαβάστε εδώ: Προσευχές για τους κεκοιμημένους - Πότε είναι τα Ψυχοσάββατα

Κυριακή της Τυρινής ή της Τυροφάγου

Η τρίτη εβδομάδα κλείνει με την Κυριακή της Τυρινής ή αλλιώς Τυροφάγου, η οποία περιγράφει την εξορία του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο.

Τούτη τη μέρα τα κείμενα του Ευαγγελίου προτρέπουν τους χριστιανούς να νηστέψουν, να συγχωρέσουν και να ζουν ενάρετα με ελεημοσύνη.

Στη συνέχεια ακολουθεί η δεύτερη περίοδος, η οποία ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και διαρκεί μέχρι το Σάββατο του Λαζάρου.

Αυτή η περίοδος αποτελείται από τέσσερις εβδομάδες και πέντε Κυριακές.

Α’ Κυριακή των Νηστειών ή της Ορθοδοξίας

Η πρώτη Κυριακή της περιόδου είναι η Α’ Κυριακή των Νηστειών ή της Ορθοδοξίας, η οποία συμβολίζει την επαναφορά των εικόνων στις Εκκλησίες και την νίκη των χριστιανών απέναντι στις αιρετικές πλάνες.

Β’ Κυριακή των Νηστειών ή Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

Στην Β’ Κυριακή των Νηστειών κυριαρχεί η προσευχή, η νηστεία και η ελεημοσύνη. Πρότυπο αυτής είναι ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο οποίος συμβολίζει τη σοφία και τη γνώση μέσω της ορθόδοξης πίστης.

Γ’ Κυριακή των Νηστειών ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως

Η  Γ’ Κυριακή των Νηστειών είναι γνωστή και ως Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Κυρίαρχο ρόλο παίζει ο Σταυρός που συμβολίζει την αναγέννηση του Ιησού Χριστού και αποτελεί στήριγμα για κάθε πιστό.

Δ’ Κυριακή των Νηστειών ή του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος

Ακολουθεί η Δ’ Κυριακή των Νηστειών προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος, με κεντρικό μήνυμα ότι με προσωπικό αγώνα και πνευματική άσκηση, οι πιστοί θα φτάσουν στη ψυχική ανύψωση.

Ε’ Κυριακή των Νηστειών ή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας

Φτάνοντας προς το τέλος, είναι η Ε’ Κυριακή των Νηστειών ή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, μέσω της οποίας συμβολίζεται η βαθιά μετάνοια. Στο παρελθόν, η Οσία Μαρία υπήρξε αμαρτωλή, αλλά αργότερα επέλεξε τον δρόμο του ασκητισμού για 47 ολόκληρα χρόνια.

Η τρίτη περίοδος είναι από την Κυριακή των Βαΐων μέχρι το Μεγάλο Σάββατο, οπότε και ολοκληρώνεται το διάστημα του Τριωδίου.

Παλαιότερα, το Τριώδιο περιελάμβανε και την περίοδο από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι και την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Μετέπειτα όμως, η περίοδος αυτή συμπεριλήφθηκε σε ένα άλλο λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας που ονομάζεται Πεντηκοστάριο.

Εδώ μπορείτε να βρείτε τον Συναξαριστή Τριωδίου και Πεντηκοσταρίου.

Η Νηστεία κατά το Τριώδιο

Το διάστημα πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής, είναι μία σημαντική περίοδος, όπου οι χριστιανοί προετοιμάζονται εσωτερικά για την Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση του Κυρίου Ιησού Χριστού.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του κατανυκτικού Τριωδίου, οι πιστοί δίνουν τον δικό τους προσωπικό αγώνα με προσευχή, νηστεία και μετάνοια, ψάλλοντας κατανυκτικά «της μετα­νοίας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα…».

 Πώς νηστεύουμε στο Τριώδιο

 Οι πρώτες τρεις εβδομάδες του Τριωδίου οδηγούν στη Μεγάλη Σαρακοστή και τη σαρανταήμερη νηστεία πριν από το Πάσχα.

Η πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου ονομάζεται «ελεύθερη» ή «απολυτή», καθώς υπάρχει ελευθερία στην επιλογή των τροφών, ακόμη και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Γίνεται δηλαδή «καταλύση εις πάντα» όλες τις ημέρες της εβδομάδας.

 Διαβάστε το βιβλίο “Η Διατροφή στη Νηστεία - Θεωρία και Πράξη”.

Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεατοφάγου, διότι εξακολουθεί να υπάρχει ελευθερία στην επιλογή του φαγητού, με εξαίρεση την Τετάρτη και την Παρασκευή, όπου νηστεύουμε χωρίς λάδι. Γίνεται δηλαδή «καταλύση εις πάντα» όλες τις ημέρες της εβδομάδας εκτός της Τετάρτης και της Παρασκευής.

Κλείνοντας, η τρίτη εβδομάδα είναι της Τυροφάγου ή Τυρινής γιατί όλες τις ημέρες της εβδομάδας υπάρχει ελεύθερη επιλογή στα γαλακτοκομικά προϊόντα, το αυγό, το ψάρι και το ελαιόλαδο, αλλά όχι στο κρέας.

Έπειτα, ακολουθεί η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, δηλαδή η νηστεία που έχει διάρκεια σαράντα ημέρες.

Η περίοδος του Τριωδίου που περιλαμβάνει και την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι μια σημαντική ευκαιρία για περισυλλογή, συγχώρεση και μετάνοια. Με αυτά τα εφόδια οι πιστοί ετοιμάζονται να ζήσουν το θαύμα της Ανάστασης του Κυρίου και να δεχθούν τη λύτρωση στη ζωή τους.

Βρείτε εδώ: Βιβλία μοναστηριακής γαστρονομίας με νηστίσιμες συνταγές.