Η αντιπροσωπεία προεδρευόταν από την Ευρωβουλεύτρια, κ. Sophie in't Veld και αποτελείτο από τα ακόλουθα μέλη: τις Ευρωβουλεύτριες, Katarina Barley, Gwendoline Delbos-Corfield, Patricia Chagnon και τον Έλληνα Ευρωβουλευτή κ. Κώστα Αρβανίτη. Σημειώνεται ότι λόγω της πρόσφατης καταδίκης της σημερινής συνάντησης από τον Υπουργό Επικρατείας/Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, κ. Γ. Γεραπετρίτη,  η κ. Isabel Wiseler-Lima (ΕΛΚ) απείχε από τις εργασίες της LIBE στην Ελλάδα.

Εκτός από τα μέλη του ΕΚ, παρευρίσκονταν επίσης πολιτικοί σύμβουλοι, προσωπικό του ΕΚ (γραμματεία LIBE και EPLO), η Φωτεινή Κοκκινάκη από την Ελληνική Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, οι  Δρ. Άγγελος Κασκάνης (Εκτελεστικός Διευθυντής) και ο Γιώργος Χατζηγιαννάκης (Γενικός Γραμματέας) από τη Διεθνή Διαφάνεια Ελλάδας, ο Παναγιώτης Δημητράς από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι και την Ένωση Ουμανιστών Ελλάδας, ο Μίνως Μουζουράκης από την Refugee Support Aegean (RSA) και διερμηνείς.

Η παρέμβαση του Διευθυντή του Vouliwatch, Στέφανου Λουκόπουλου,  επικεντρώθηκε σε 3 περιοχές τις οποίες θεωρούμε εξαιρετικά προβληματικές και ενδεικτικές της υπονόμευσης της διαφάνειας και της νομοθετικής διαδικασίας από την εκτελεστική εξουσία της χώρας.

Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στη διαδικασία προετοιμασίας και ψήφισης των νόμων, στο ζήτημα της διαφάνειας και λογοδοσίας για το πολιτικό χρήμα (πόθεν έσχες & χρηματοδότηση κομμάτων) και στην υπονόμευση των κοινοβουλευτικών εξεταστικών επιτροπών. 

Αναλυτικά η παρέμβασή μας:

Διαδικασία προετοιμασίας και ψήφισης νόμων

Η ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας παραμένει προβληματική, χωρίς να υπάρχουν απτά αποτελέσματα από τους καλύτερους στόχους νομοθέτησης που θεσπίστηκαν με τον εκτελεστικό νόμο του κράτους του 2019.

Νομοθεσία με πολυνομοσχέδια:

Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να καταθέτει πολυνομοσχέδια με στόχο την ταχεία πραγματοποίηση αλλαγών σε διάφορους τομείς μέσω μιας ενιαίας νομοθετικής πράξης. Κατά τη διάρκεια του 2022, το Vouliwatch εντόπισε συνολικά 42 "omnibus" νομοσχέδια, τα οποία αποτελούν το 32% του συνόλου των νομοσχεδίων που κατατέθηκαν στη Βουλή.

Άσχετες και Εκπρόθεσμες Τροπολογίες:  Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να υπονομεύει την ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας της χώρας, καθώς τα υπουργεία περιλαμβάνουν συστηματικά τροπολογίες της τελευταίας στιγμής και άσχετες με το θέμα, σε νομοσχέδια που είχαν προηγουμένως εγκριθεί από το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο. Μόνο το 2022, σύμφωνα με μελέτη του Vouliwatch, κατατέθηκαν συνολικά 131 νομοσχέδια στη Βουλή. Αυτά περιείχαν 152 τροπολογίες, εκ των οποίων 75 (49%) υποβλήθηκαν παράνομα ως "εκπρόθεσμες τροπολογίες", ενώ 81 από αυτές (53%) ήταν άσχετες με το πλαίσιο των νομοσχεδίων.

Δημόσια διαβούλευση

Η εν εξελίξει μελέτη μας έχει διαπιστώσει μέχρι στιγμής ότι η κυβέρνηση παραβιάζει συστηματικά τους κανόνες της δημόσιας διαβούλευσης. Αυτοί αναφέρουν ότι πριν εισέλθουν στο κοινοβούλιο, τα νομοσχέδια πρέπει να τίθενται σε δημόσια διαβούλευση για 2 εβδομάδες. Μέχρι στιγμής έχουμε εντοπίσει περισσότερες από 29 περιπτώσεις όπου η περίοδος δημόσιας διαβούλευσης δεν έχει τηρηθεί... για παράδειγμα, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ένα νομοσχέδιο δημοσιεύτηκε για δημόσια διαβούλευση για χρονικό διάστημα μόλις 3 ημερών!

Δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης & χρηματοδότηση κομμάτων

Ένα νέο νομοσχέδιο ψηφίστηκε πρόσφατα στο Κοινοβούλιο (τέλη Φεβρουαρίου) με στόχο την απλούστευση των διαδικασιών, την ενίσχυση των ελέγχων και της διαφάνειας. Παρά τις βελτιώσεις που επιτύχαμε μέσω των παρεμβάσεών μας στη Βουλή,  εν λόγω νόμος είναι άκρως προβληματικός, καθώς μεταξύ άλλων:

• Μειώνει σημαντικά την περίοδο δημοσίευσης των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης (από 7 χρόνια σε 3 χρόνια, δηλαδή ούτε καν μια πλήρη θητεία),

• Δεν προβλέπει πλέον την υποχρεωτική δήλωση μετρητών άνω των 30 000 ευρώ και τιμαλφών άνω των 40 000 ευρώ (σε αντίθεση με τις συστάσεις της GRECO).

• Δεν επαναφέρει την υποχρέωση άρσης του τραπεζικού απορρήτου για την ολοκλήρωση των ελέγχων.

• Το ποσό που επιτρέπεται να κερδίζουν οι βουλευτές από περιστασιακές δραστηριότητες χωρίς να το δηλώνουν αυξήθηκε από 5.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ ετησίως, χωρίς καμία αιτιολόγηση.

• Η πρόβλεψη στο νομοσχέδιο ενός ενιαίου εποπτικού οργάνου (της Επιτροπής του άρθρου 3Α) δημιουργεί ανησυχίες καθώς α) ο αριθμός των προσώπων που υποχρεούνται να υποβάλλουν δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης είναι πολύ μεγάλος και μη διαχειρίσιμος! β) η απόφαση σχετικά με το ποιες δηλώσεις θα ελεγχθούν φαίνεται να έχει αφεθεί στη διακριτική ευχέρεια της επιτροπής χωρίς να υπάρχει υποχρέωση δημοσιοποίησης των κριτηρίων της.

Μεταρρυθμίσεις που υπονομεύουν τη διαφάνεια της χρηματοδότησης των κομμάτων: Μόλις 4 μήνες μετά την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος 15/2022 τον Μάρτιο του 2022, αρκετές από τις διατάξεις του σχετικά με τις διαδικασίες ελέγχου των οικονομικών των πολιτικών κομμάτων και των εκλεγμένων αξιωματούχων τροποποιήθηκαν. Οι νομοθετικές αλλαγές περιορίζουν τις εξουσίες και τις υποχρεώσεις της Επιτροπής Ελέγχου και μεταθέτουν το βάρος της διασφάλισης της διαφάνειας στα υποκείμενα των ελέγχων και όχι στο ελεγκτικό όργανο.

Υπονόμευση των κοινοβουλευτικών εξεταστικών επιτροπών

Τέλος, ο Διευθυντής του Vouliwatch, έθιξε το ζήτημα της προβληματικής λειτουργίας της εξεταστικής επιτροπής εποπτείας του ελληνικού κοινοβουλίου. Μιας επιτροπής που συστάθηκε για να ρίξει φως στο ζήτημα της παρακολούθησης (#predator), αλλά που κατέληξε να κάνει ακριβώς το αντίθετο.

Το προεδρείο της εν λόγω επιτροπής, παρά τις εκκλήσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης που είχαν κατ' αρχάς θεσπίσει τις διαδικασίες για τη σύσταση της επιτροπής, συγκροτήθηκε αποκλειστικά από μέλη της πλειοψηφίας (βουλευτ@ές της Νέας Δημοκρατίας).

Το εν λόγω προεδρείο αγνόησε παντελώς τους καταλόγους των μαρτύρων προς εξέταση που υπέβαλαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μείνουν εκτός διαδικασίας βασικοί μάρτυρες που εμπλέκονται στην υπόθεση, όπως ο Πρωθυπουργός, ο ανιψιός του και νο2 στο πρωθυπουργικό γραφείο κ. Γρηγοριάδης, ο κ. Μπίτζιος, ο κ. Λαβράνος κ.ά. Όταν τα κόμματα της αντιπολίτευσης επανήλθαν με αίτημα να κληθούν πολιτικοί για ανάκριση, η πλειοψηφία αρνήθηκε να προχωρήσει σε ψηφοφορία επί του θέματος.

Η πλειονότητα των μαρτύρων που κλήθηκαν να καταθέσουν (όπως ο επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ή ο εισαγγελέας που υπέγραψε τις παρακολουθήσεις) επικαλέστηκαν συνεχώς τη ρήτρα εμπιστευτικότητας και δεν έδωσαν ουσιαστικές απαντήσεις σε βασικές ερωτήσεις. 

Σύμφωνα με κορυφαίους συνταγματολόγους, η επίκληση της ρήτρας εμπιστευτικότητας δεν είναι μόνο παράλογη αλλά και αντισυνταγματική, καθώς και κατά παράβαση του κανονισμού του Κοινοβουλίου. Γιατί παράλογο; Διότι α) αυτό θα σήμαινε ότι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών δεν υπόκειται σε ελέγχους και β) διότι η εν λόγω εξεταστική επιτροπή διέπεται από ρήτρα εμπιστευτικότητας... πράγμα που σημαίνει ότι οι καταθέσεις των μαρτύρων θα παρέμεναν μυστικές! Τα κόμματα της αντιπολίτευσης ζήτησαν να επιτραπεί στην Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής να γνωμοδοτήσει νομικά επί του θέματος και το αίτημα απορρίφθηκε. 

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι το προεδρείο της εξεταστικής επιτροπής αποφάσισε να μην διανείμει στα μέλη της τα πρακτικά των συνεδριάσεων, το αντίθετο, μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε αυτά μόνο σε ειδική αίθουσα και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Η Επιτροπή LIBE ήταν πολύ δεκτική στις εισηγήσεις μας και προβληματισμένη για την κατάσταση στην Ελλάδα. Συμπληρωματικά στην παρέμβασή μας, μας έθεσε διευκρινιστικές ερωτήσεις για την υπόθεση της Λίστας Πέτσα και την εκστρατεία του Vouliwatch, τον ρόλο και την ανεξαρτησία της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας με αφορμή το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, της Λίστας Πέτσα αλλά και της έκθεσης για τα παράνομα  push back (επαναπροωθήσεις) στο Αιγαίο) καθώς και για τον νόμο του επιτελικού κράτους και τα θέματα που ανέκυψαν σχετικά με την υπερ-συγκέντρωση εξουσιών στο πρόσωπο του Πρωθυπουργού. 

Προσβλέπουμε στη συνέχιση της συνεργασίας μας για μια πιο ουσιαστικά νομότυπη, διαφανή και με ενισχυμένη λογοδοσία στο πολιτικό σύστημα Ελλάδα. Μείνετε συντονισμέν@ για όλες τις δράσεις της πρωτοβουλίας μας.