ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ ΚΑΙ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ

«Θα έπρεπε να υπάρχει κάποια νομοθεσία σχετικά με το πένθος. Ένα βιβλίο κανόνων που λέει ότι είναι εντάξει να ξυπνήσεις κλαίγοντας, αλλά μόνο για έναν μήνα. Ότι μετά από 42 μέρες δε θα γυρνάς πίσω, με την καρδιά σου να χτυπάει δυνατά, επειδή νόμισες ότι την άκουσες να φωνάζει τ’όνομ ά σου. ‘Οτι δε θα υπάρξει πρόστιμο εάν νιώσεις την ανάγκη να καθαρίσεις το γραφείο της, να κατεβάσεις τις ζωγραφιές της από το ψυγείο ή να κατεβάσεις μια κορνίζα με τη φωτογραφία της καθώς περνάς-επειδή σε πληγώνει ξανά το να την βλέπεις. Ότι είναι εντάξει να μετράς το χρόνο που έχει φύγει, με τον ίδιο τρόπο που κάποτε μέτραγες τα γενέθλια της» Jodi Picoult, My Sister’s Keeper

Γράφει η Μαρία Μεραμβελιωτάκη-Simon MSc

Σύμβουλος Ψυχολόγος

Η απώλεια κάποιου αγαπημένου μας προσώπου είναι μια εμπειρία εξαιρετικά οδυνηρή. Μάλιστα, έχει ειπωθεί ότι  θλίψη που νιώθουμε για τον άνθρωπο που έφυγε είναι μία θλίψη από την οποία πολλές φορές  δεν θέλουμε να αποχωριστούμε, μία πληγή που παραδόξως θεωρούμε υποχρέωση μας να κρατήσουμε ανοιχτή.  Το πένθος βέβαια βιώνεται διαφορετικά από τον κάθε άνθρωπο και  πέρα απο θλίψη εμπλέκει και πλήθος άλλων συναισθημάτων όπως θυμό, ενοχή, σόκ, φόβο ή και σωματικές ενοχλήσεις.

Η Δρ. Susan Berger (1), πιστεύει ότι ο κάθε άνθρωπος βιώνει την εμπειρία του πένθους διαφορετικά.  Παρά το γεγονός αυτό, σύμφωνα με την εμπειρία της, οι άνθρωποι τείνουν να σχηματίζουν κάποιες «κοινές» νέες ταυτότητες  προκειμένου ν’αντιμετωπίσουν την απώλεια. Διακρίνει λοιπόν πέντε είδη ταυτότητας που δημιουργούνται μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου:

Α) Οι νομάδες. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν επιλύσει το πένθος με τρόπο που να τους επιτρέπει να προχωρήσουν στη ζωή τους. Δεν έχει σημασία εάν η απώλεια συνέβη πριν από τρείς μήνες ή τρία χρόνια. Παραμένουν μπερδεμένοι, χωρίς σαφή εικόνα του εαυτού τους και του κόσμου. Κάνουν ακατάλληλες επιλογές στη ζωή τους και μπορεί να χάνουν  το δρόμο τους. Συχνά είναι άνθρωποι που δεν είχαν την απαραίτητη βοήθεια για να αποδεχτούν το πένθος και να περάσουν από τα επώδυνα στάδια που το διακρίνουν.

Β)Οι φύλακες της μνήμης. Ο στόχος των ανθρώπων αυτών είναι να τιμήσουν το αγαπημένο πρόσωπο που έφυγε, δημιουργώντας τελετουργικά που διατηρούν τη μνήμη του.  Βασική τους ανάγκη είναι να κρατήσουν το δεσμό τους με τον αποθανόντα, ενσωματώνοντας στη ζωή τους  σχετικές δραστηριότητες.

Γ) Οι ομαλοποιητές. Κατανοούν ότι η ζωή έχει το τέλος της. Παρόλο που οδηγούνται από την απώλεια τους, επικεντρώνονται κυρίως στην ποιότητα της ζωής τους στο παρόν και το μέλλον-για τους εαυτούς τους αλλά και για την οικογένεια τους. Οι αξίες και οι προτεραιότητες τους δείχνουν την ανάγκη τους για «ομαλοποίηση» της ζωής τους.

Δ) Οι ακτιβιστές πέρα από την αυξημένη τους επίγνωση για το πεπερασμένο της ζωής, έχουν την επιθυμία να κάνουν κάτι για ν’αλλάξουν τον κόσμο. Διψούν για έντονες εμπειρίες και είναι προσανατολισμένοι στο μέλλον και στο πώς μπορούν να νοημαδοτήσουν τη ζωή τους προσφέροντας στους άλλους.Κατά κάποιον τρόπο, η απώλεια τους τους κινητοποεί να παλεύουν για κοινωνικές αλλαγές και δικαιοσύνη.

Ε) Οι φιλόσοφοι-αναζητητές. Η απώλεια για αυτούς τους ανθρώπους επιφέρει την επιθυμία για φιλοσοφική αναζήτηση σχετικά με το νόημα της ζωής. Πιστεύουν ότι ο κάθε άνθρωπος έχει έναν ιδιαίτερο σκοπό να εκπληρώσει. Επιδιώκουν την επαφή με το Θείο, τη φύση ή άλλους ανθρώπους. Συχνά μπορεί να συμμετάσχουν σε ομάδες που έχουν τα ίδια φιλοσοφικά ή θρησκευτικά πιστεύω.

Εφόσον η εμπειρία του πένθους διαρκεί όλη τη ζωή, μπορεί να περάσουμε από τη μία ταυτότητα στην άλλη καθώς βιώνουμε μεταβατικές φάσεις ή διάφορες εμπειρίες.

Όπως είπαμε, η εμπειρία της απώλειας βιώνεται διαφορετικά για τον καθένα. Σε αντίθεση με ότι ακούμε συχνά, ο πόνος δε θα υποχωρήσει γρηγορότερα εάν τον αγνοήσουμε. Η επαφή με τα πραγματικά μας συναισθήματα μπορεί να μας θεραπεύσει γρηγορότερα κι ενώ ίσως ακούμε ότι πρέπει να δείξουμε δύναμη, είναι λογικό να αισθανόμαστε θλιμμένοι, μόνοι και φοβισμένοι.

Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε ότι δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για το πένθος. Ίσως κρατήσει μήνες, ίσως χρόνια. Ο καθένας μας χρειάζεται το δικό του χρόνο.

Παρόλο που το πένθος μπορεί να είναι μια μακροχρόνια εμπειρία, δε θα πρέπει να παραμένει στο κέντρο όλων μας των συναισθημάτων και σκέψεων. Εάν ο πόνος είναι τόσο διαρκής και έντονος που προκαλεί δυσλειτουργικότητα στην καθημερινότητα μας, τότε ίσως να έχει δημιουργηθεί μια κατάσταση που ονομάζουμεπεριπεπλεγμένο πένθος. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε βαλτώσει σε μια κατάσταση έντονου πένθους και θρήνου και αδυνατούμε να λειτουργήσουμε στις άλλες σχέσεις μας και την καθημερινότητα μας.

Τα συμπτώματα του περιπεπλεγμένου πένθους είναι:  έντονη λαχτάρα και επιθυμία για τον αποθανόντα, διαρκείς σκέψεις ή εικόνες του, άρνηση και δυσπιστία για το θάνατο του ή φαντασιώσεις ότι είναι ακόμα ζωντανός, αποφυγή ή υπερβολική ενασχόληση με  πραγμάτα που τον θυμίζουν, συναισθήματα θυμού και πικρίας για την απώλεια, απομόνωση κι έλλειψη εμπιστοσύνης στους άλλους , σκέψεις ότι η ζωή είναι δίχως νόημα.

Στην περίπτωση που υπάρχει περιπλεγμένο πένθος, αυξάνεται η πιθανότητα να δημιουργηθεί κατάθλιψη αλλά και άλλες διαταραχές  στο άτομο που το βιώνει.

Εάν βιώνετε κι εσείς την εμπειρία του πένθους, είναι σημαντικό να θυμάστε

• Ότι ένας από τους κυριότερους παράγοντες που μπορεί να  σας βοηθήσουν τη δύσκολη αυτή περίοδο  είναι η υποστήριξη των ανθρώπων του περιβάλλοντος σας. Καλό θα ήταν να μην απομονώνεστε αλλά να αναζητάτε την συντροφιά των δικών σας ανθρώπων και να μοιράζεστε τα συναισθήματα σας. Πολλές φορές οι γύρω μας θέλουν να βοηθήσουν αλλά δεν ξέρουν πώς, γι’αυτό είναι σημαντικό να τους εξηγήσετε τι βοήθεια θα μπορούσαν να σας προσφέρουν.
• Να φροντίζετε τον εαυτό σας.  Το βάρος που νιώθετε μπορεί να σας στραγγίσει από είτε από  την σωματική είτε την ψυχική σας ενέργεια. Είναι σημαντικό λοιπόν να φροντίζετε τις ανάγκες σας.
• Κατανοήστε ότι είναι απόλυτα φυσικό να νιώθετε θλίψη, φόβο και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα. Κανείς δεν μπορεί να σας υποδείξει πώς να νιώσετε. Κάποιοι άνθρωποι, μπορεί άθελα τους στην προσπάθεια να σας βοηθήσουν να σας δώσουν συμβουλές όπως : «είναι καιρός να προχωρήσεις». Όμως ο καθένας μας βιώνει το πένθος διαφορετικά. Γι’αυτό το λόγο κάθε συναίσθημα που νιώθετε είναι αποδεκτό.
• Προετοιμαστείτε για σημαντικές ημερομηνίες ή άλλου είδους υπενθυμίσεις που μπορεί να σας  αναστατώσουν τη διάθεση. Καταλάβετε ότι μια τέτοια αντίδραση είναι φυσιολογική κι αν θέλετε, εκφράστε τα συναισθήματα σας στους γύρω σας.
• Εάν αισθάνεστε ότι η ζωή σας δεν έχει νόημα, εάν μέσα σας εύχεστε να είχατε φύγει μαζί με το αγαπημένο σας πρόσωπο, εάν αισθάνεστε αποσυνδεδεμένοι και αδιάφοροι  προς το περιβάλλον για αρκετές εβδομάδες ή αν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να λειτουργήσετε στην καθημερινότητα σας, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να  ζητήσετε την βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή.  Η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει αποτελεσματικά με το περιπεπλεγμένο πένθος και να σας στηρίξει στην προσπάθεια σας να προχωρήσετε.

Πηγές:

1. Berger, S. (2009). The Five Ways We Grieve: Finding Your Personal Path to Healing after the Loss of a Loved One . Boston: Trumpeter publications

boro.gr