ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΔΕ ΧΩΡΑΕΙ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ

Γράφει ο Σωτήρης Μηνάς

Οι Μακεδόνες φαντάροι του ’40

Με αφορμή τη σημερινή επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, αξίζει να δούμε ξανά — πέρα από τον εθνικό μύθο και τα σχολικά στερεότυπα — ποιοι πραγματικά πολέμησαν το 1940. Μια αναθεώρηση του ποιοι είναι οι «εμείς» και ποιοι οι «ξένοι», ποιοι έδωσαν το αίμα τους και ποιοι αποκόμισαν τα οφέλη.

Στον πόλεμο ενάντια στη φασιστική Ιταλία δεν πολέμησαν μόνο οι εθνικά Έλληνες. Στο μέτωπο βρέθηκαν δεκάδες χιλιάδες σλαβόφωνοι στρατιώτες μακεδονικής εθνικής συνείδησης, μέλη της μακεδονικής μειονότητας που τότε ήταν πολυπληθής στη Βόρεια Ελλάδα. Αυτοί οι άνθρωποι πολέμησαν ως πολίτες της Ελλάδας — για μια χώρα που ήδη είχε αρχίσει να τους αρνείται και να τους απαγορεύει με βία και τρομοκρατία τη γλώσσα και την ταυτότητά τους.

Οι περισσότεροι από αυτούς, μαζί με πολλούς άλλους, λίγα χρόνια αργότερα βρέθηκαν στις γραμμές του Δημοκρατικού Στρατού κατά τον Εμφύλιο. Εκείνοι, μαζί με πλήθος άλλων διωκόμενων του μετεμφυλιακού καθεστώτος, αναγκάστηκαν να φύγουν, να περάσουν τα σύνορα και να εγκατασταθούν στη Γιουγκοσλαβική Μακεδονία. Έτσι, άνθρωποι που είχαν γεννηθεί, ζήσει και πολεμήσει ακόμη και για λογαριασμό της Ελλάδας, βρέθηκαν λίγες δεκαετίες αργότερα να θεωρούνται «Σκοπιανοί», ξένοι που — κατά το επίσημο αφήγημα — δεν μπορούσαν να έχουν καμία σχέση με τον ελλαδικό χώρο. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι περίπου οι μισοί Μακεδόνες της γειτονικής χώρας έχουν μερική ή ολική καταγωγή από τόπους του ελλαδικού χώρου,

Σήμερα, ο μέσος Έλληνας — με αντίληψη διαμορφωμένη από την εθνικιστική εκπαίδευση και τα ΜΜΕ — πιστεύει ότι οι «από πάνω» είναι ξένοι, ότι δεν έχουν σχέση με «εμάς». Κι όμως, σχεδόν ένα εκατομμύριο εθνικά Έλληνες που διαμένουν κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα έχουν μερική ή ολική σλαβική καταγωγή. Αποτελούν δηλαδή τμήμα μιας ενιαίας γλωσσικής κοινότητας, που κάποτε όλοι μαζί μιλούσαν την ίδια μακεδονική γλώσσα — με τις κατά τόπους διαλέκτους της — και μοιράζονταν την ίδια λαϊκή κουλτούρα.

Αυτή η κοινότητα, ύστερα από δεκαετίες εθνικών ανταγωνισμών ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία, διασπάστηκε τεχνητά σε τρεις «εθνικές συνειδήσεις»: την ελληνική, τη βουλγαρική και τη μακεδονική — εκείνη που αναδύθηκε αυθόρμητα ως αντίσταση στον εξαναγκασμό επιλογής του ελληνικού ή του βουλγαρικού δρόμου. Η μακεδονική εθνική συνείδηση δεν έκανε καμία αναφορά στην αρχαιότητα· ο όρος αντλούνταν καθαρά από τη γεωγραφική ονομασία. Αντιθέτως, οι αρχαίοι Μακεδόνες χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλείο προπαγάνδας από την Αθήνα, για τον εξελληνισμό των σλαβόφωνων πληθυσμών.

Η αστική τάξη και ο μύθος του «Όχι»

Το «Όχι» που διδασκόμαστε στα σχολεία παρουσιάζεται ως δήθεν πράξη «εθνικής ενότητας» και «πατριωτικής αντίστασης». Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Ο Ιωάννης Μεταξάς δεν ήταν αντιφασίστας· υπήρξε θαυμαστής του Χίτλερ και του Μουσολίνι. Η δικτατορία του ήταν ανοιχτά φασιστική, με απαγόρευση κομμάτων, συνδικάτων, Τύπου και πολιτικών ελευθεριών.

Το «Όχι» του Μεταξά δεν ειπώθηκε για ιδεολογικούς ή «πατριωτικούς» λόγους, αλλά επειδή η ελληνική αστική τάξη ήταν δεμένη οικονομικά και στρατηγικά με τη Μεγάλη Βρετανία. Το καθεστώς του Μεταξά υπηρέτησε πιστά τα συμφέροντα της τάξης που το γέννησε και το στήριξε. Αν τα συμφέροντα της αστικής τάξης ήταν διαφορετικά, ο Μεταξάς θα είχε πει «Ναι» στον Μουσολίνι με την ίδια ευκολία.

Η Αντίσταση που ακολούθησε ήταν καθαρά λαϊκή υπόθεση — όχι έργο του Μεταξά ούτε των «εθνικών ηγετών». Ήταν το ξέσπασμα του λαού — των εργατών, των φτωχών αγροτών, των καταπιεσμένων εθνικών μειονοτήτων — που βρήκαν στην Αντίσταση όχι μόνο ένα μέτωπο πολέμου, αλλά και μια υπόσχεση κοινωνικής απελευθέρωσης. Κι ανάμεσά τους, ξανά, δεκάδες χιλιάδες εθνικά Μακεδόνες που αγωνίστηκαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Η ανταμοιβή τους ήταν να μην επιστρέψουν ποτέ στα σπίτια και στα χώματά τους.

Ο εθνικισμός ως ταξικό δηλητήριο

Όπως και τότε, έτσι και σήμερα, ο εθνικισμός επιχειρεί να σβήσει αυτές τις μνήμες, να κόψει τους δεσμούς των λαών της περιοχής και να ξαναγράψει την ιστορία σπέρνοντας μίσος και διχόνοια. Μας μαθαίνουν ότι «εμείς» είμαστε οι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και «εκείνοι» οι ξένοι Σλάβοι. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για λαούς με κοινή ιστορία, κοινές μνήμες, κοινή φτώχεια και κοινούς αγώνες.

Το καθήκον της Αριστεράς — και ειδικά της επαναστατικής, διεθνιστικής Αριστεράς — είναι να αποκαθιστά την αλήθεια: ότι οι λαοί των Βαλκανίων δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν· ότι οι εθνικισμοί εξυπηρετούν πάντα τις αστικές τάξεις και τις ιμπεριαλιστικές σφαίρες επιρροής.

Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι «εθνική εορτή». Είναι μια μέρα για να θυμόμαστε ότι οι λαοί πληρώνουν τους πολέμους των αφεντικών· ότι το «Όχι» δεν το είπε ο Μεταξάς, αλλά οι στρατιώτες και οι φτωχοί που πέθαναν στα βουνά. Και ότι ανάμεσά τους βρίσκονταν και οι μειονοτικοί Μακεδόνες — άνθρωποι που σήμερα το ίδιο το κράτος αρνείται ότι υπήρξαν.