ΤΕΛΟΣ Η ΡΗΤΡΑ ΑΝΑΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ; ΤΑ 3 ΣΕΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Την ώρα που η πλειοψηφία του ελληνικού λαού δηλώνει (και είναι) ανήμπορη να πληρώσει τους υπέρογκους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος, η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ετοιμάζονται να παρέμβουν, βάζοντας τέλος στη Ρήτρα Αναπροσαρμογής!

Ο κύριος Μητσοτάκης έχει στα συρτάρια του το εθνικό σχέδιο μείωσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας το οποίο θα μπει σε πλήρη εφαρμογή τις επίμενες ημέρες. Τι προβλέπει, ωστόσο, το εν λόγω σχέδιο;

Θα οδηγηθούμε σε τιμές λιανικής ρεύματος του 2021 (προ κρίσης), δηλαδή πέριξ των 0,16 ευρώ ανά kWh, την ίδια ώρα που οι σημερινές οι τιμές φτάνουν και στα 0,33 με 0,35 ευρώ ανά kWh, πλέον των επιδοτήσεων.

Τα τέσσερα σενάρια που θα φέρουν τη μείωση στους λογαριασμούς

Ποια είναι όμως τα τέσσερα σενάρια που εξετάζει το κυβερνητικό επιτελείο;

1. Επιβολή ανώτατης οριζόντιας τιμής εκκαθάρισης των πληρωμών των ηλεκτροπαραγωγών για το ρεύμα που παράγουν και πουλάνε μέσα από το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας.

2. Εφαρμογή διαφορετικού πλαφόν στα έσοδα των παραγωγών ηλεκτρικής ανάλογα με την τεχνολογία που χρησιμοποιούν, δηλαδή ξεχωριστό ανώτατο ποσό πληρωμής για τις μονάδες ΑΠΕ, φυσικού αερίου, λιγνίτη και υδροηλεκτρικών σταθμών.

3. Συνδυασμός πλαφόν με επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος.

4. Ιδιαίτερα σημαντική αύξηση της κρατικής επιχορήγησης των λογαριασμών ρεύματος.

Σε κάθε περίπτωση, όποιο από τα παραπάνω σενάρια προκριθεί θα φέρει άμεση μείωση στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος και στην κατάργηση της Ρήτρας Αναπροσαρμογής, η οποία είναι αυτή που φέρνει και αυτές τις υπέρογκες τιμές που αντικρίζουν οι καταναλωτές.

Ρήτρα αναπροσαρμογής: To σκηνικό τρέλας και η δικαστική οδός

Σαφείς οδηγίες για το τι ακριβώς ισχύει με τα νέα συμβόλαια με τους παρόχους ενέργειας και τις ρήτρες αναπροσαρμογής έδωσε μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Δημήτρης Βερβεσός.

«Αυτοί που δεν έχουν υπογράψει, έχουν παλαιά συμβόλαια και τους επιβλήθηκαν μονομερώς χωρίς προηγούμενη ειδοποίησή τους, οφείλουν να πληρώνουν οπωσδήποτε το ρεύμα και κατά τα λοιπά για το κομμάτι της ρήτρας αναπροσαρμογής πρέπει να το διεκδικήσουν δικαστικώς», τόνισε.

«Επειδή όμως δικαστικά αυτά τα πράγματα στην πατρίδα μας κρατάνε 2 και 3 χρόνια, προκειμένου να αποφευχθεί η μακρόχρονη, κοστοβόρος και χρονοβόρος ταλαιπωρία του πολίτη σε δικαστικές διαδρομές που είναι πολύ ταλαιπωριακού τύπου, θα πρέπει να λυθεί το θέμα με νομοθετική παρέμβαση. Αν δεν λυθεί ή μέχρι να λυθεί από την κεντρική διοίκηση, από την Πολιτεία, πρέπει να πούμε στον κόσμο να μην πηγαίνει στα δικαστήρια αν η ρήτρα αφορά οικιακή κατανάλωση, γιατί αυτό το θέμα θα το λύσουν οι συλλογικές αγωγές των Καταναλωτικών Οργανώσεων που έχουν ήδη κατατεθεί και θα εκδικαστούν το επόμενο διάστημα», επισήμανε.

Ρήτρα αναπροσαρμογής: Διευκρινίσεις από τη ΡΑΕ - Τι πρέπει να γνωρίζουν οι καταναλωτές

Με ανακοίνωσή της η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, «αποβλέποντας στην πλήρη και ορθή ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής», προχώρησε σε διευκρινίσεις για τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής.

Συγκεκριμένα αναφέρει τα εξής:

• Η Ρήτρα Αναπροσαρμογής στις Συμβάσεις Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας αποτελεί αμιγώς και αποκλειστικά επιχειρηματική απόφαση των Προμηθευτών Ηλεκτρικής Ενέργειας και δεν «επιβλήθηκε» από τη ΡΑΕ.
• Η παροχή από τους Προμηθευτές Ηλεκτρικής Ενέργειας κυμαινόμενων τιμολογίων, δηλαδή τιμολογίων όπου η Χρέωση Προμήθειας διαμορφώνεται βάσει Ρήτρας Αναπροσαρμογής, αποτελεί συνήθη εμπορική πρακτική, προβλεπόμενη στον Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας που εκδόθηκε με απόφαση του Υφυπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τον Απρίλιο του 2013 (ΦΕΚ Β΄ 832/9.4.2013).
• Τα κυμαινόμενα τιμολόγια τα οποία ενσωματώνουν Ρήτρα Αναπροσαρμογής είναι διαδεδομένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτέλεσαν για τους εναλλακτικούς Προμηθευτές το εργαλείο διαφοροποίησης και ανάπτυξης ανταγωνιστικής δραστηριότητας προς τα έως τότε προσφερόμενα τιμολόγια, που ήταν αποκλειστικά σταθερής χρέωσης. Από την υπό έκδοση έκθεση Market Monitoring Report – Consumer Protection Volume του Council of the European Energy Regulators (CEER) για το έτος 2021 προκύπτει ότι από τις 24 χώρες που απάντησαν στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που αφορούν τα διαθέσιμα προσφερόμενα συμβόλαια στη λιανική, 22 χώρες έχουν τιμολόγια με κυμαινόμενη χρέωση.
• Ο Κώδικας Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας του 2013 εξαρχής επέβαλε σαφή, εύλογα και διαφανή κριτήρια βάσει των οποίων λαμβάνει χώρα η αναπροσαρμογή των Χρεώσεων Προμήθειας (βλέπε, το άρθρο 28 παρ. 3 (γ), άρθρο 1 παρ. 2(στ) του Παραρτήματος ΙΙ). Τα εν λόγω κριτήρια αποσκοπούν στην: (α) επαρκή ενημέρωσή των καταναλωτών εκ των προτέρων, αναφορικά με τη φύση του τιμολογίου τους ως κυμαινόμενου, (β) κατανόηση και επαληθευσιμότητα της μεθοδολογίας υπολογισμού της Ρήτρας Αναπροσαρμογής και (γ) δυνατότητα επιλογής προμηθευτή και προγράμματος προμήθειας, κατά τις ανάγκες τους.
• Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, διαπίστωσε ότι υφίσταται έλλειμμα διαφάνειας ως προς την επιβολή και την ενεργοποίηση της Ρήτρας Αναπροσαρμογής και, εξ αυτού του λόγου, εξέδωσε την υπ’ αρ. 409/2020 Απόφασή της «Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη διαφάνεια και την επαληθευσιμότητα των χρεώσεων στο ανταγωνιστικό σκέλος των τιμολογίων ΧΤ» (ΦΕΚ Β΄ 1364/14.04.2020). Με την ως άνω απόφαση η ΡΑΕ: α) επέβαλε στους Προμηθευτές την υποχρέωση παροχής τουλάχιστον ενός σταθερού τιμολογίου, β) τυποποίησε την ονομασία της Ρήτρας και όρισε ότι η διακύμανση οφείλει να γίνεται βάσει ενός μόνο μεγέθους της αγοράς, το οποίο να είναι εύκολα προσβάσιμο και επαληθεύσιμο από τον μέσο καταναλωτή, γ) τυποποίησε τη μεθοδολογία της Ρήτρας Αναπροσαρμογής ώστε να είναι σαφέστερος και περισσότερος κατανοητός ο υπολογισμός της και δ) συνέστησε να καθορίζεται η «περιοχή ασφαλείας», δηλαδή το εύρος τιμών πέραν του οποίου αναπροσαρμόζεται η Χρέωση Προμήθειας, κατά τέτοιον τρόπο ώστε να ελαχιστοποιείται η ανάγκη ενεργοποίησης του μηχανισμού αναπροσαρμογής.
• Η Αρχή, ήδη από τις 8 Απριλίου 2022, έχει εκκινήσει διαδικασία ακροάσεων των Προμηθευτών Ηλεκτρικής Ενέργειας που παραβιάζουν τις υποχρεώσεις τους εκ της 409/2020 Απόφασης ΡΑΕ, είτε παραλείποντας να παρέχουν σταθερά τιμολόγια είτε διαμορφώνοντας τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής κατά τρόπο που αποκλίνει ουσιωδέστατα από την κατεύθυνση της Αρχής είτε ακόμη παραπλανώντας τους καταναλωτές εμφανίζοντας τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής ως μη εντασσόμενη στις ανταγωνιστικές χρεώσεις, δηλαδή τις χρεώσεις που διαμορφώνουν ελεύθερα οι Προμηθευτές.
• Η ΡΑΕ δεν διαθέτει αποφασιστική αρμοδιότητα για τα ζητήματα που αφορούν την προμήθεια ενέργειας, καθώς δεν έχει την αρμοδιότητα έκδοσης και τροποποίησης του Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας (άρθρο 138 ν. 4001/2011). Ωστόσο, στο πλαίσιο της αδιάλειπτης εποπτικής παρακολούθησης των διαμορφούμενων επιχειρηματικών πρακτικών και με στόχο την περαιτέρω ενδυνάμωση των καταναλωτών και την ενίσχυση της ευχερούς κατανόησης των τιμολογίων, εξέδωσε την υπ’ αρ. 967/2021 Απόφασή της «Κατευθυντήριες Οδηγίες για την υιοθέτηση πρότυπου εγγράφου «Αίτησης Προσφοράς Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας ΧΤ» και υποδείγματος «Λογαριασμού Κατανάλωσης ΧΤ». Με ως άνω απόφαση, που επέχει τον χαρακτήρα ερμηνευτικής οδηγίας – σύστασης, προωθείται αποφασιστικά η αρχή της διαφάνειας τόσο σε προσυμβατικό επίπεδο, όταν δηλαδή οι καταναλωτές συγκρίνουν τις προσφορές προμήθειας, όσο και κατά την εκτέλεση της σύμβασης, ιδίως στο επίπεδο του λογαριασμού κατανάλωσης. Πλέον καθίσταται απολύτως ευχερές στους καταναλωτές να αντιλαμβάνονται εκ των προτέρων τη φύση του προσφερόμενου τιμολογίου και του βαθμού έκθεσής τους στον κίνδυνο τιμών των χονδρεμπορικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας.
• Η Αρχή, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, παρακολουθεί και εποπτεύει τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας και ενεργεί με γνώμονα την προστασία των καταναλωτών και την τήρηση των κανόνων του ανταγωνισμού.

«Εθνική λύση» με οριζόντια χαρακτηριστικά εξετάζει η κυβέρνηση, προκειμένου να μειωθούν αισθητά οι λογαριασμοί ρεύματος - Το πλάνο θα τεθεί σε εφαρμογή, εάν η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ στις 29 Μαΐου δεν υιοθετήσει μια κοινή λύση - Θα «αφοπλιστεί» η ρήτρα αναπροσαρμογής - Είτε στα 13 είτε στα 16 λεπτά η κιλοβατώρα, οι τιμές θα παραμείνουν σταθερές για μεγάλο διάστημα

Μια εθνική παρέμβαση με οριζόντια χαρακτηριστικά, προκειμένου να μειωθούν αισθητά οι λογαριασμοί ρεύματος που λαμβάνουν οι καταναλωτές, σχεδιάζει η κυβέρνηση, την ώρα που πρώτο ζητούμενο παραμένει μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση στην ενεργειακή κρίση και τη συνεπακόλουθη ακρίβεια.
 

Αυτή η κοινή απάντηση της ΕΕ, μάλιστα, αναμένεται να δοθεί μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής της 29ης Μαΐου στις Βρυξέλλες και, σε κάθε περίπτωση, πριν από την ενεργοποίηση της «εθνικής λύσης», που σχεδιάζει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Κατά πληροφορίες, οι «27» πλησιάζουν σε μια συμφωνία για την επιβολή πλαφόν στην τιμή του ρεύματος, προκειμένουν να αποφευχθούν τα μέτρα-«μπαλώματα» σε εθνικό επίπεδο.
 

Η «φόρμουλα» στο ελληνικό τραπέζι παραμένει το να τεθεί μια ανώτατη τιμή στη χονδρική, ανάλογα με την πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (φυσικό αέριο, λιγνίτης, νερό) και στη συνέχεια να επιδοτείται η διαφορά που θα έχει ο παραγωγός σε σχέση με την τιμή αγοράς.

Πρόκειται, βεβαίως, για ένα κοστοβόρο σχέδιο, για το οποίο αναζητούνται εθνικοί πόροι, πέραν της «κάβας» των 900 εκατ. του συμπληρωματικού προϋπολογισμού. Κάποια χρήματα μπορεί να προέλθουν από τα λεγόμενα «υπερκέρδη» των εταιρειών ενέργειας, όταν αυτά προσδιοριστούν στην ακριβή τους διάσταση, ενώ ίσως χρειαστούν και επιπρόσθετοι εθνικοί πόροι. Το εύρος της παρέμβασης εκτιμάται στα δύο δισ. ευρώ έως το τέλος του έτους.
 

Η ελπίδα, όμως, είναι ότι το μοντέλο χρηματοδότησης μπορεί να είναι και σύνθετο, δηλαδή να ξεκινήσει με εθνικούς πόρους και στη συνέχεια να μας «βρει στο δρόμο» η ευρωπαϊκή παρέμβαση που κυοφορείται. Ήδη, δε, στις Βρυξέλλες το κλίμα έχει γίνει πολύ βαρύ λόγω της ακρίβειας, με την Κομισιόν να επεξεργάζεται πιο γενναίες του αναμενομένου παρεμβάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική πλευρά θα δώσει το στίγμα του τι μέλλει γενέσθαι τις επόμενες εβδομάδες, περί το δεύτερο δεκαήμερο του Μαΐου, καθώς στόχος είναι τους καλοκαιρινούς μήνες να είναι αισθητή η ελάφρυνση στους λογαριασμούς, όπως επισήμανε και κατά την τοποθέτησή του στο σημερινό υπουργικό συμβούλιο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.

Το «εθνικό σχέδιο» της κυβέρνησης για την ακρίβεια περιλαμβάνει σταθεροποίηση των τιμών για τα κυμαινόμενα προγράμματα ρεύματος, επιστροφή των χρεώσεων στα... προπολεμικά επίπεδα του 2021, αλλά και απενεργοποίηση της ρήτρας αναπροσαρμογής για τουλάχιστον τρεις έως έξι μήνες, ενώ οι επιδοτήσεις λογαριασμών για τους καταναλωτές -μαζί και με άλλα μέτρα στήριξης- για τον Μάιο θα είναι οι μεγαλύτερες που έχουν δοθεί (1,5-2 δισ.) και, παράλληλα, οι τελευταίες, καθώς αυτό το σύστημα στήριξης σταματά.
 

Παρέμβαση θα γίνεται στην πηγή της ακρίβειας, χωρίς να έρχονται αντιμέτωποι με εξωφρενικές «αυτόματες» αυξήσεις οι καταναλωτές. Το διαπραγματευτικό όπλο που θα κρατά στα χέρια του είναι το ελληνικό «εθνικό σχέδιο» για την κρίση στην ενέργεια. Το περιεχόμενο και η «δύναμη πυρός» που θα διαθέτει καλύπτεται από μυστικότητα, καθώς ο στόχος του είναι τριπλός:

1. Συμφωνία για κοινή δράση με οικονομίες κλίμακος και δυνάςμεων πανευρωπαϊκά: μετά την απόσπαση Ισπανίας και Πορτογαλίας από το κοινό μέτωπο των Νοτίων (καθώς κράτησαν δική τους στάση και πέτυχαν ξεχωριστή λύση στην προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής), η Αθήνα προβάλλει ότι χωρίς κοινή γραμμή της ΕΕ θα πάρει δικά της μέτρα άμυνας. Ετσι, όμως, θα υπογραμμίζει και το γεγονός ότι η Ευρώπη κατακερματίζεται και κινδυνεύει. Η Ελλάδα έχει προτείνει να αξιοποιηθούν 230 δισ. ευρώ (που απέμειναν αδιάθετα από δάνεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης) για προμήθεια υγροποιημένου αερίου LNG από την ΕΕ και κατανομή του στις χώρες, ώστε να επωφεληθούν οι καταναλωτές από συμφερότερες τιμές και όρους -όπως είχε συμφωνηθεί για τα εμβόλια. Το μέτρο δεν ισχυροποιεί απλώς τα κράτη-μέλη, αλλά αποδυναμώνει τον ρόλο, τις τακτικές και τα υπερκέρδη των κερδοσκόπων.

2. Φρένο στις εξωφρενικές αυξήσεις τιμών ρεύματος: σκοπός είναι να επιστρέψουν οι τιμοκατάλογοι των παρόχων ρεύματος στα επίπεδα του α’ εξαμήνου 2021, στα περίπου 16 λεπτά ανά κιλοβατώρα. Και ενώ καμία κυβέρνηση δεν μπορεί μόνη της να ακυρώσει πλήρως τις διεθνείς αυξήσεις, η Ελλάδα δεν έχει καν τα μέσα που διαθέτουν άλλα κράτη για να τις μετριάσει. Μπορεί μόνο να διαθέσει πόρους για άμεσες επιδοτήσεις ή και επενδύσεις (αποθήκευση αερίου κ.λπ.). Ούτε όμως τα δημοσιονομικά περιθώρια άλλων κρατών έχει, ούτε μπορεί να προβλέψει (αν δεν μπει πανευρωπαϊκός «κόφτης» αυξήσεων, όπως ζητά) ποια τιμή-στόχο θα επιδοτήσει και θα έξασφαλίσει στον καταναλωτή, αφού καμία ελληνική παρέμβαση δεν αρκεί για να βάλει φρένο στα διεθνή χρηματιστήρια.

3. «Ακύρωση» αυξήσεων και αναπροσαρμογής: είτε στα 13-16 λεπτά, όπως πριν από έναν χρόνο, είτε λίγο υψηλότερα, οι τιμές πρέπει να παραμένουν σταθερές για κάποιο διάστημα, χωρίς να αλλάζουν απρόβλεπτα κάθε μήνα. Καθώς οι «αυτόματες» αυξήσεις έχουν βρεθεί στο στόχαστρο και χιλιάδες καταναλωτές αδυνατούν να κατανοήσουν πώς χρεώνονται, η σταθεροποίηση των τιμών στα κυμαινόμενα προγράμματα αποτελεί προτεραιότητα. Η διάρκεια και η «ελαστικότητα» της παρέμβασης είναι καθοριστικές και για τη δύναμη πυρός που θα έχει.

Ειδικά, αν η ΕΕ καθυστερήσει τελικά να ομονοήσει στο ζήτημα της ακρίβειας, η κυβέρνηση πρέπει από μόνη της να δράσει προληπτικά, τουλάχιστον για τρεις-έξι μήνες ή και για ολόκληρο το 2022, ώστε να μην ενεργοποιείται διαρκώς κάθε μήνα η ρήτρα αναπροσαρμογής για τους καταναλωτές. Το ζήτημα της διάρκειας είναι κρίσιμο και λόγω της φύσης της αγοράς ενέργειας. Διότι, ενώ επί δύο μήνες οι διεθνείς τιμές αερίου πετούσαν στα ύψη, ίσως χρειαστούν εβδομάδες και μήνες για να «περάσουν» μειώσεις και στο ρεύμα. Οταν ανέβαιναν, άλλωστε, από Ιανουάριο έως Σεπτέμβριο πέρυσι (τριπλασιάστηκαν από 18 σε 54 ευρώ), οι ανατιμήσεις στο ρεύμα φάνηκαν έπειτα από έξι ή και εννέα μήνες.