....

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΤΙΔΑ ΧΑΣΙΜΟΤΟ

Η καθημερινότητα των ατόμων με θυρεοειδίτιδα Χασιμότο διαταράσσεται από τη συμπτωματολογία της νόσου. Για τους ασθενείς δεν είναι πάντα εύκολο να ανταποκριθούν στις καθημερινές δραστηριότητες και υποχρεώσεις.

Ζώντας με τη Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο

  Συχνά συμπτώματα που οφείλονται στη νόσο του Χασιμότο, θεωρούνται από τους ασθενείς ως μέρος της ζωής και είναι κοινό το άτομο να πιστεύει ότι οφείλονται στην ηλικία, στο στρες της καθημερινότητας ή σε άλλους παράγοντες. 

  Η νόσος του Χασιμότο είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που προκαλείται από ελλείψεις και μεταβολικές διαταραχές. Στη συνέχεια η εκδήλωση της νόσου επιδεινώνει περαιτέρω τη μεταβολική κατάσταση του οργανισμού και επιβαρύνει την υγεία των ασθενών, οδηγώντας σε σταδιακή επιδείνωση.

  Ο εντοπισμός και η διόρθωση των ελλείψεων και των μεταβολικών διαταραχών που συνδέονται με τη νόσο, είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής αυτής της ομάδας ασθενών. 

 

  Η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο είναι το πιο κοινό αυτοάνοσο νόσημα.

  Προσβάλλει κυρίως γυναίκες (9 προς 1 σε σχέση με τους άντρες), εξαιτίας του ιδιαίτερου μεταβολικού προφίλ των γυναικών και τις πολλαπλές ορμονικές αλλαγές που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

  Κατά την εξέλιξη της νόσου και μέχρι την εκδήλωση υποθυρεοειδισμού, οι μεταβολικές διαταραχές και οι ελλείψεις που οδήγησαν στη νόσο, εκδηλώνονται με συμπτώματα που επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα.

  Οι ασθενείς με Χασιμότο αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους προβλήματα όπως:

 

  • Κόπωση και χαμηλά επίπεδα ενέργειας
     
  • Υπερένταση και εναλλαγές της διάθεσης

     
  • Διαταραχές του ύπνου
     
  • Δυσκολία ρύθμισης του βάρους στο φυσιολογικό
     
  • Εφιδρώσεις και ταχυκαρδίες
     
  • Αίσθημα κατακράτησης
     
  • Απώλεια μνήμης και μειωμένη πνευματική διαύγεια
     
  • Γαστρεντερικές διαταραχές 
     
  • Πόνους στις αρθρώσεις και μυϊκές κράμπες 

Η καθημερινότητα των ατόμων με θυρεοειδίτιδα Χασιμότο διαταράσσεται από τη συμπτωματολογία της νόσου. Οι ασθενείς σταδιακά «συνηθίζουν» την ύπαρξη των συμπτωμάτων και σταματούν να τα παρατηρούν, θεωρώντας ότι αυτή είναι η «φυσιολογική» ροή της ζωής. 

Για τους ασθενείς δεν είναι πάντα εύκολο να ανταποκριθούν στις καθημερινές δραστηριότητες και υποχρεώσεις. Αυτό δε συμβαίνει λόγω δικής τους απροθυμίας, όπως πολλοί μπορεί να τους κατηγορήσουν, αλλά γιατί οργανικά το σώμα τους δε μπορεί να ανταπεξέλθει στο φόρτο της καθημερινότητας.

Αντιθέτως, έχει παρατηρηθεί οι ασθενείς να καταβάλλουν πολύ μεγάλη προσπάθεια και να πιέζουν το σώμα τους, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η κατάστασή τους. 

Ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψιν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου, είναι ότι η νόσος του Χασιμότο έχει σημαντικό μεταβολικό υπόβαθρο. 

 

  Θυρεοειδής, ο Ρυθμιστής του Μεταβολισμού

  Ο θυρεοειδής είναι ένας μικρός αδένας που βρίσκεται στο λαιμό. Βασικός του ρόλος είναι η ρύθμιση του μεταβολισμού. Επηρεάζει τη συνολική λειτουργία του οργανισμού, καθώς ένας μεγάλος αριθμός μεταβολικών διεργασιών ρυθμίζονται από τις θυρεοειδικές ορμόνες. 

  Ο θυρεοειδής ρυθμίζει συνεχώς το μεταβολισμό και κυρίως την ταχύτητα που γίνονται οι μεταβολικές διεργασίες. Είναι υπεύθυνος για τη ρύθμιση και την προσαρμογή του μεταβολισμού στις καθημερινές εναλλαγές συνθηκών που αφορούν την εξωτερική θερμοκρασία, τις απαιτήσεις για ενέργεια, την πέψη και τις εναλλαγές της διάθεσης, μεταξύ άλλων.

  Καθώς η λειτουργία του θυρεοειδή επηρεάζει
Ο μεταβολισμός είναι το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν στο ανθρώπινο σώμα. Αφορούν στην παραγωγή ενέργειας, στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και στην απέκκριση στοιχείων και υπολειμμάτων από τον οργανισμό, που δεν χρειάζονται πλέον.

  Ο μεταβολισμός ρυθμίζεται συνεχώς και το σώμα προσαρμόζεται στις αλλαγές που προκύπτουν στο περιβάλλον. Ο μεταβολισμός επηρεάζεται επίσης αλλά και επηρεάζει τη διάθεση μας. 

  Σε συνθήκες ζέστης μειώνεται η παραγωγή θερμότητας, σε συνθήκες κρύου αυξάνεται. Κατά τη διενέργεια φυσικής δραστηριότητας αυξάνονται οι καύσεις και η παραγωγή ενέργειας, ενώ μειώνονται αντίστοιχα κατά τον ύπνο. Το είδος της τροφής που τρώμε, η κατάσταση ενυδάτωσης, η έλλειψη βιταμινών, μεταλλικών στοιχείων, αντιοξειδωτικών έχουν άμεση επίδραση στο μεταβολισμό.

  Οι προσαρμογές του μεταβολισμού στις συνθήκες που βιώνει το σώμα μας, ρυθμίζονται κυρίως από τον θυρεοειδή αδένα.

  Ο θυρεοειδής ρυθμίζει συνεχώς το μεταβολισμό και κυρίως την ταχύτητα που γίνονται οι μεταβολικές διεργασίες. Είναι υπεύθυνος για τη ρύθμιση και την προσαρμογή του μεταβολισμού στις καθημερινές εναλλαγές συνθηκών που αφορούν την εξωτερική θερμοκρασία, τις απαιτήσεις για ενέργεια, την πέψη και τις εναλλαγές της διάθεσης, μεταξύ άλλων.

    Πώς Φτάνουμε στο Σημείο να Εκδηλώσουμε Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο

  Η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο είναι μια νόσος με σημαντικό μεταβολικό υπόβαθρο. Επηρεάζει τη συνολική λειτουργία του οργανισμού, καθώς ένας μεγάλος αριθμός μεταβολικών διεργασιών ρυθμίζονται από τις θυρεοειδικές ορμόνες. 

  Ωστόσο, η ίδια νόσος προκύπτει από μεταβολικές διαταραχές που συνδέονται με τον τρόπο ζωής, ελλείψεις του οργανισμού και τη διατροφή, που οδηγούν στην ανάπτυξη της.

  Υπάρχουν τέσσερις κεντρικοί παράγοντες που συντείνουν στην εμφάνιση της συγκεκριμένης νόσου[1-12].

 

  • Χαμηλός μεταβολισμός (λόγω οξείδωσης και ελλείψεων σε βιταμίνες και άλλα στοιχεία)
     
  • Αντίσταση στην Ινσουλίνη
     
  • Έλλειψη βιταμίνης D3
     
  • Ψυχογενές στρες
     

 
Οι παραπάνω τέσσερις παράγοντες, επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία των θυρεοειδικών κυττάρων. Επιδρώντας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, αλλοιώνουν τη σύσταση και τη μορφολογία των κυττάρων του θυρεοειδούς.

  Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αναγνωρίζει τα θυρεοειδικά κύτταρα, τους επιτίθεται και ξεκινάει μια χρόνια φλεγμονή που οδηγεί στη σταδιακή καταστροφή του αδένα και στην εκδήλωση υποθυρεοειδισμού.

  Ο υποθυρεοειδισμός επιβαρύνει περαιτέρω τους παραπάνω παράγοντες, μειώνει επιπλέον το μεταβολισμό και τα επίπεδα ενέργειας, επιδεινώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, μειώνει την ανταπόκριση του οργανισμού στη βιταμίνη D, αυξάνει το σωματικό βάρος και επιδρά αρνητικά στη διάθεση και στις νοητικές λειτουργίες.

  Το μεταβολικό υπόβαθρο που οδηγεί στην ανάπτυξη της νόσου του Χασιμότο, επιδεινώνεται από την ίδια τη νόσο και καταλήγει σε σταθερή επιδείνωση της υγείας.

  Η χορήγηση θυρεοειδικών ορμονών συχνά δεν αρκεί για να αποκαταστήσει το σύνολο των μεταβολικών διαταραχών που συνοδεύουν τη θυρεοειδίτιδα του Χασιμότο.

  Οι ασθενείς βιώνουν σημαντική επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής τους και συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα ακόμη και όταν οι αιματολογικές τους εξετάσεις δείχνουν ότι ο θυρεοειδής τους είναι ρυθμισμένος13[1].

  Είναι αξιοσημείωτο ότι τα συμπτώματα μπορούν να παραμείνουν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και μετά τη ρύθμιση του υποθυρεοειδισμού με φαρμακευτική αγωγή. 

  Ένα άτομο μπορεί να έχει φυσιολογικά επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών και της TSH, εκδηλώνοντας ωστόσο την πλειοψηφία των παραπάνω συμπτωμάτων.

Σε αυτό το σημείο, η εξωγενής χορήγηση ορμονών, είναι ένα ζωτικό εργαλείο που μπορεί να βελτιώσει την κλινική εικόνα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Ωστόσο, η προσαρμογή που γίνεται στη φαρμακευτική αγωγή 2-3 φορές κατά τη διάρκεια του έτους, δεν μπορεί να προσομοιάσει τη συνεχή και ακριβή ρύθμιση που κάνει το ανθρώπινο σώμα, με αποκρίσεις που γίνονται σε χρονικό διάστημα δευτερολέπτων.

Ακόμη και όταν ο αδένας υπολειτουργεί έως και κατά 80%, αυτό το ποσοστό μπορεί να καλυφθεί μέσα από ορμονική υποκατάσταση, χωρίς να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητας ζωής του ασθενούς. Η υπολειπόμενη κατά 20% λειτουργία του αδένα, μπορεί να καλύψει κατά σημαντικό ποσοστό συνήθεις προσαρμογές του μεταβολισμού στις ανάγκες της καθημερινότητας, επιτρέποντας μια πολύ καλή ποιότητα ζωής.

Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί οποιαδήποτε υπολειπόμενη λειτουργία του αδένα, που να επιτρέπει στον οργανισμό να προσαρμόζεται μεταβολικά σε αυτές τις αλλαγές.

  Για την ουσιαστική βελτίωση της κλινικής εικόνας,  η αντιμετώπιση της νόσου του Χασιμότο πρέπει να περιλαμβάνει, μαζί με τη ρύθμιση των θυρεοειδικών ορμονών, τον εντοπισμό και τη  διόρθωση των ελλείψεων και των μεταβολικών διαταραχών που τη συνοδεύουν.

 

    Ειδικές Εξετάσεις Καθορίζουν την Αντιμετώπιση της Θυρεοειδίτιδας Χασιμότο 

Ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση των μεταβολικών διαταραχών, μπορεί να γίνει μόνο με τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων που αναλύουν μικρά μόρια στο αίμα. Ανιχνεύονται μεταβολικές διαταραχές που συνδέονται με την πορεία και την εκδήλωση της θυρεοειδίτιδας Χασιμότο. Η μεταβολική κατάσταση ενός ατόμου είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου εκδήλωσης της νόσου.

Το είδος των αναλύσεων δεν είναι συγκρίσιμο με τις κοινές εργαστηριακές εξετάσεις. Πρόκειται για υψηλά εξειδικευμένες εξετάσεις, που διενεργούνται σελιγότερα από 10 εργαστήρια παγκοσμίως με πολύ υψηλά στάνταρ. 

Στην Ελλάδα διενεργούνται αποκλειστικά στην κλινική μας. 

Οι συγκεκριμένες εξετάσεις ονομάζονται μεταβολομικές αναλύσεις. Μετράνε πολύ μικρά μόρια που συμμετέχουν στις χημικές αντιδράσεις του οργανισμού. Το πλεονέκτημά τους είναι ότι καταγράφουν τις ακριβείς ελλείψεις και μεταβολικές διαταραχές, καθιστώντας έτσι αποτελεσματική την αντιμετώπιση και πρόληψη αυτοάνοσων και χρόνιων νοσημάτων.

 

  Δείκτες που Ανιχνεύονται μέσω της Εξέτασης Metabolomic Analysis®

Οι μεταβολομικές αναλύσεις εντοπίζουν μεταβολικές διαταραχές που προωθούν την ανάπτυξη και την εκδήλωση της νόσου Hashimoto και αφορούν:

  • Σε ελλείψεις μικροθρεπτικών συστατικών: ελλείψεις σε βιταμίνη D, βιταμίνη C, σελήνιο, ψευδάργυρο, αντιοξειδωτικά και ωμέγα-3 συνδέονται με επιδείνωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, της εμφάνισης φλεγμονής και της κατάστασης της υγείας ασθενών με Hashimoto[8,9].
     
  • Στην παραγωγή ενέργειας στα μιτοχόνδρια (οργανίδια όπου παράγεται ενέργεια στα κύτταρα): η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία συνδέεται με κακή λειτουργία του θυρεοειδή αδένα και ανάπτυξη της νόσου του Χασιμότο. Η μειωμένη απόδοση των μιτοχονδρίων, οδηγεί το θυρεοειδή σε υπερ-λειτουργία και σταδιακή έκπτωση της λειτουργίας του[10,11].
     
  • Σε δυσχέρεια στο μεταβολισμό των απλών ζαχάρων: κατανάλωση απλών ζαχάρων μεγαλύτερη από αυτή που μπορεί να μεταβολίσει ο κάθε οργανισμός, πυροδοτεί φλεγμονές και είναι σημαντικός δείκτης για την πορεία της νόσου[7].
     
  • Στην αντίσταση στην ινσουλίνη: η ινσουλίνη λειτουργεί ως κατασταλτικός παράγοντας στη λειτουργία του θυρεοειδή αδένα. Αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης διαταράσσουν επίσης τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, επιδεινώνουν την αυτοανοσία και επιταχύνουν την καταστροφή του αδένα[7,12]
     
  • Στο μεταβολισμό των νευροδιαβιβαστών: ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη και η αδρεναλίνη μεταβιβάζουν μηνύματα μεταξύ των κυττάρων και ρυθμίζουν τη λειτουργία του νευρικού και ορμονικού συστήματος. Οι μεταβολομικές αναλύσεις παρέχουν ακριβή εικόνα για την έκκριση των συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών[14-16].
     
  • Στο μεταβολισμό των λιπαρών οξέων: η σχέση μεταξύ ωμέγα-3 και ωμέγα-6 λιπαρών είναι σημαντικός δείκτης για την ικανότητα του οργανισμού να διαχειρίζεται τις φλεγμονές, ενώ παράλληλα παίζουν κεντρικό ρόλο στην ρύθμιση της φυσιολογικής απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος[16].
     
  • Στην κατάσταση της μικροβιακής χλωρίδας του οργανισμού: αλλοίωση του μικροβιώματος συνδέεται με επιδείνωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και της ικανότητας του να ξεχωρίζει μεταξύ των δικών του ιστών και εξωγενών στοιχείων, όπως παθογόνα μικρόβια και ιοί[17].
     

Η σύγχρονη αντιμετώπιση της νόσου του Χασιμότο επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των παραπάνω διαταραχών, με τον εντοπισμό και τη διόρθωση των ελλείψεων και των μεταβολικών διαταραχών που οδήγησαν στην ανάπτυξη της νόσου, ώστε να διατηρηθεί η βέλτιστη μεταβολική κατάσταση του οργανισμού[18-20].

Με βάση την κλινική μας εμπειρία στους ασθενείς με νόσο του Χασιμότο, ιατρικές παρεμβάσεις σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μεταβολομικών αναλύσεων επιφέρουν:

 

  • Βελτίωση της πορείας της νόσου, με αναχαίτιση της περαιτέρω καταστροφής του θυρεοειδή αδένα.
     
  • Διατήρηση και ενίσχυση της εναπομείνασας λειτουργίας του θυροειδή αδένα, η οποία επιτρέπει στον οργανισμό να προσαρμόζεται μεταβολικά στις συνεχείς αλλαγές που απαιτούνται από τις ανάγκες της καθημερινότητας, επιτρέποντας μια πολύ καλή ποιότητα ζωής.
     
  • Σταδιακή μείωση των επιπέδων των αυτο-αντισωμάτων.
     
  • Μείωση του αισθήματος κόπωσης και αύξηση των επιπέδων ενέργειας.
     
  • Βελτίωση της διάθεσης και μείωση των έντονων συναισθηματικών μεταπτώσεων, λόγω της κακής λειτουργίας του αδένα. 
     
  • Μείωση του κινδύνου βλάβης σε άλλα όργανα και εκδήλωσης επιπρόσθετου αυτοάνοσου νοσήματος.
     
  • Βελτίωση του μεταβολισμού και επίτευξη φυσιολογικού σωματικού βάρους.
     
  • Βελτίωση της ανταπόκρισης στη φαρμακευτική αγωγή.

 
Συνήθως απαιτούνται 6-8 μήνες για την επίτευξη μιας σημαντικής αλλαγής, ένα έτος για να σταθεροποιηθεί ο οργανισμός σε ένα καλύτερο επίπεδο λειτουργίας και δύο χρόνια για την επίτευξη των βέλτιστων αποτελεσμάτων.

Καθώς διορθώνονται οι αποκλίσεις από την ιδανική κατάσταση λειτουργίας, το σώμα ενεργοποιεί και πάλι τις φυσιολογικές μεταβολικές διεργασίες και εμφανίζει διαφορετικές ανάγκες.

Αλλαγές προκύπτουν ταυτόχρονα σε πολλαπλά μεταβολικά μονοπάτια του οργανισμού με την έναρξη της αγωγής. Αυτές, είναι ζωτικής σημασίας να εντοπιστούν και να διαχειριστούν κατάλληλα, ώστε να συνεχιστεί η διαδικασία αποκατάστασης. Σε διαφορετική περίπτωση, οι διαδικασίες αποκατάστασης του οργανισμού δεν προχωρούν, καθυστερώντας σημαντικά τη βελτίωση της υγείας.   

Μέσα από την κλινική μας εμπειρία έχουμε διαπιστώσει ότι η διόρθωση ελλείψεων του οργανισμού σε βιταμίνες και άλλα στοιχεία, η αποκατάσταση του μεταβολισμού και η ρύθμιση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα, αλλάζουν ριζικά την πορεία της νόσου του Hashimoto προς το καλύτερο και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ασθενών, από μια εικόνα σταθερής επιδείνωσης, σε μια σταθερής βελτίωσης.

Είναι ζωτικής σημασίας η ταχύτερη δυνατή παρέμβαση για την αποκατάσταση των παραπάνω, με στόχο την αναστολή της εξέλιξης της νόσου.

 


Βιβλιογραφικές Αναφορές:

  1. Thyroid Hormone Regulation of Metabolism Rashmi Mullur, Yan-Yun Liu, and Gregory A. Brent. Physiol Rev. 2014 Apr.
  2. Impact of stress on metabolism and energy balance. Cristina Rabasa, Suzanne L Dickson. Current Opinion in Behavioral Sciences. 2016.
  3. Correlation Between Hashimoto's Thyroiditis-Related Thyroid Hormone Levels and 25-Hydroxyvitamin D Guanqun Chao, Yue Zhu, Lizheng Fang. Front Endocrinol (Lausanne). 2020 Feb.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32117049/
  4. Multiple Nutritional Factors and the Risk of Hashimoto's Thyroiditis Shiqian Hu, Margaret P Rayman. Thyroid . 2017 May. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28290237/
  5. Improving the Vitamin D Status of Vitamin D Deficient Adults Is Associated With Improved Mitochondrial Oxidative Function in Skeletal Muscle Akash Sinha et. al. J Clin Endocrinol Metab . 2013. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23393184/ 
  6. Enhanced oxidative stress in Hashimoto's thyroiditis: inter-relationships to biomarkers of thyroid function.Rostami R1, Aghasi MR, Mohammadi A, Nourooz-Zadeh J. Clin Biochem. 2013 Mar
  7. Changes in Glucose-Lipid Metabolism, Insulin Resistance, and Inflammatory Factors in Patients With Autoimmune Thyroid Disease Yi Lei et. al. J Clin Lab Anal . 2019https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31350776/ 
  8. SERUM METABOLOMIC PATTERNS IN PATIENTS WITH AUTOIMMUNE THYROID DISEASE Jia Liu et. al. Endocr Pract . 2020 Jan. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31557082/
  9. Correlation Between Hashimoto's Thyroiditis-Related Thyroid Hormone Levels and 25-Hydroxyvitamin D Guanqun Chao, Yue Zhu, Lizheng Fang. Front Endocrinol (Lausanne). 2020 Feb.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32117049/
  10. Enhanced oxidative stress in Hashimoto's thyroiditis: inter-relationships to biomarkers of thyroid function.Rostami R1, Aghasi MR, Mohammadi A, Nourooz-Zadeh J. Clin Biochem. 2013 Mar
  11. Thyroid Hormone Effects on Mitochondrial Energetics Mary-Ellen Harper 1, Erin L Seifert.  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18279015/
  12. Introducing the thyroid gland as another victim of the insulin resistance syndrome. Jorge Rezzonico et al. Thyroid 2008. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18346005/
  13. Is a Normal TSH Synonymous With “Euthyroidism” in Levothyroxine Monotherapy?
    Sarah J. Peterson, Elizabeth A. McAninch, Antonio C. Bianco. 
    The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2016
  14. Metabolic profiling of organic and fatty acids in chronic and autoimmune diseases. Evangelia Sarandi, Dimitris Tsoukalas et al. Advances in Clinical Chemistry. July 15, 2020. Elsevier Inc.
  15. Targeted Metabolomic Analysis of Serum Fatty Acids for the Prediction of Autoimmune Diseases. Dimitris Tsoukalas, Vassileios Fragoulakis, Evangelia Sarandi et. al. Frontiers in Molecular Biosciences, Metabolomics (6), 2019, Published 1 November 2019. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fmolb.2019.00120/full
  16. Prediction of Autoimmune Diseases by Targeted Metabolomic Assay of Urinary Organic Acids. Dimitris Tsoukalas et. al. Metabolites. 2020 Dec 8.
  17. Environmental Exposures and Autoimmune Diseases: Contribution of Gut Microbiome M. Firoze Khan and Hui Wang. Front. Immunol., 10 January 2020
  18. Non-communicable Diseases in the Era of Precision Medicine: An Overview of the Causing Factors and Prospects. Dimitris Tsoukalas et al. Bio#Futures. Springer, Cham. May 2021.
  19. Metabolic pressure and the breach of immunological self-tolerance Veronica De Rosa, Antonio La Cava & Giuseppe Matarese.18 October 2017.
  20. Nature Immunology.Circulating metabolites in progression to islet autoimmunity and type 1 diabetes. Springer Link. Diabetologia, 2019 Dec.

 

Κατηγορία: 

Σχόλια - Facebook Comments